Doorgaan naar hoofdcontent

Formatief toetsen met rubrics: waarom en hoe?

Formatief toetsen met rubrics

Hoe beslissen docenten of een opdracht van een leerling een voldoende of een goed verdient? Hoe kunnen mondelinge presentaties van leerlingen nauwkeurig en transparant geëvalueerd worden? En hoe leren leerlingen om hun eigen en elkaars werk effectief te beoordelen? In dit soort situaties wordt in het onderwijs steeds vaker gebruik gemaakt van rubrics. In dit blog lees je wat een rubric is, wat de voordelen zijn en hoe je rubrics effectief gebruikt bij het beoordelen van opdrachten.

Wat is een rubric?

Een rubric is een matrix die onderscheid maakt tussen ontwikkelingsniveaus op een specifiek prestatiecomponent. Voorbeelden van prestatiecomponenten voor een muziekopdracht waarbij leerlingen een liedje moeten zingen en maken kunnen bijvoorbeeld creativiteit, samenspel en vakmanschap zijn. Rubrics kunnen voor verschillende doeleinden worden gebruikt zoals bijvoorbeeld het beoordelen en evalueren van opdrachten, toetsen en presentaties. Bij Tijd voor Geschiedenis zijn de rubrics bijvoorbeeld uitstekend in te zetten bij keuze- en verdiepingsopdrachten of werkstukken en projecten. Rubrics verschillen van traditionele beoordelingsmethoden omdat ze leerlingen beoordelen op het werkelijke leerproces en hen duidelijk laten zien hoe hun werk wordt geëvalueerd. Daarmee zijn rubrics dus een geschikte manier om opdrachten transparant te beoordelen. Met rubrics krijgen leerlingen inzicht in waarom ze een bepaalde beoordeling gekregen hebben. Er zijn drie verschillende soorten rubrics die zich van elkaar onderscheiden.

Holistische rubric

Bij de holistische rubric krijgt de leerling een beoordeling op basis de volledig gemaakte opdracht. Met een holistische rubric kan een docent het eenvoudigst beoordelen. Echter is het met deze rubric complexer om gerichte feedback te geven.

Analytische rubric

Bij de analytische rubric wordt er onderscheid gemaakt tussen verschillende onderdelen en worden deze ook apart van elkaar beoordeeld. Dit type rubric is veelzijdig en wordt daarom ook het meest gebruikt. Met deze rubric kun je als docent gericht feedback geven.

Single-point rubric

Bij de single-point rubric, ook wel de rubric van 1 genoemd, staat het feedback geven centraal. In de middelste kolom wordt beschreven waar leerlingen aan moeten voldoen om een opdracht te behalen. Aan de verbeterpunten moeten leerlingen zelf invulling geven, waardoor het leerproces van de leerlingen verhoogd wordt. Wel kost het gebruiken van deze soort rubric de docent het meeste werk.

Formatieve toetsen evalueren met rubrics

Rubrics kunnen in het onderwijs ingezet worden om formatieve toetsen te evalueren. Het doel van formatieve beoordeling is om de prestaties van leerlingen te volgen om doorlopende feedback te geven. Formatieve beoordelingsmethodieken zoals rubrics kunnen door docenten gebruikt worden om hun lesgeven te verbeteren, en door leerlingen om hun leerproces te verbeteren. Met een formatieve toets geef je de leerling inzicht in waar ze staan (feedback), waar ze aan voldoen moeten (feedup), en wat nog gedaan moet worden om op een bepaald niveau te komen (feedforward).

Merk je dat leerlingen je herhaaldelijk vragen over de opdrachtcriteria, zelfs nadat je de nagekeken opdracht hebt teruggegeven? Met een rubric geef je leerlingen inzicht in wat er nou echt van hen verwacht wordt bij het maken van een opdracht. Als de rubric door zowel de docent als de leerling ingevuld wordt, kunnen zij samen in gesprek over de (eventuele) verschillen. Als je dit doet, dan krijg je niet de discussie of het cijfer nou een 7 of 8 moet zijn maar praat je samen over hoe ver de leerling gevorderd is in het leerproces. Dit is ook de kern van formatief toetsen. Ga in gesprek met leerlingen over het bereiken van hun persoonlijke leerdoelen. 

De voordelen van evalueren met rubrics

Het voordeel van het gebruik van rubrics bij formatieve beoordelingen is dat ze beschrijvend zijn. Natuurlijk kunnen rubrics worden gebruikt om summatief te evalueren, maar het het idee van een rubric is dat je de prestatie afstemt op de beschrijving in plaats van een cijfer te geven. Een rubric zorgt ervoor dat je transparant en effectiever beoordeeld ten opzichte van een summatieve toetsing zoals bijvoorbeeld een beoordelingsformulier waarbij alleen een onvoldoende, voldoende of goed gegeven wordt. De geschreven beoordelingscriteria zorgen ervoor dat je aan het begin, in het midden en aan het einde van een beoordelingssessie nog steeds hetzelfde beoordeelt. Het evalueren met rubrics heeft voordelen voor zowel docenten als studenten.

Rubrics helpen docenten bij:

  • Het consistent beoordelen van opdrachten en toetsen
  • Het besparen van tijd bij het nakijken, zowel op korte als op lange termijn
  • Het geven van tijdige, effectieve feedback en het bevorderen van het leren van leerlingen op een transparante manier
  • Het duidelijk maken van verwachtingen en onderdelen van een opdracht of toets voor zowel studenten als onderwijsassistenten
  • Het verfijnen van lesmethoden door rubrics resultaten te evalueren

Rubrics helpen leerlingen bij:

  • Het begrijpen van de verwachtingen en componenten van een opdracht of toets
  • De bewustwording van hun leerproces en vooruitgang
  • Het verbeteren van hun werk door tijdige en gedetailleerde feedback

Waar moet je op letten bij het maken van een rubric?

Effectieve rubrics hebben passende criteria en goedgeschreven prestatiebeschrijvingen. Neem voor het maken van de rubric dus je tijd en spreek de beoordelingscriteria eventueel door met een collega. Als je rubric eenmaal staat, kun je deze ook doorspreken met de leerlingen voordat ze aan een bepaalde opdracht beginnen. Op deze manier weten de leerlingen waar ze naar toe moeten werken. Wil je een stapje verder gaan? Laat de leerlingen dan zichzelf beoordelen en laat ze, waar mogelijk, daarover met elkaar in gesprek gaan. Dit proces bevordert zelfreflectie en zelfsturing bij leerlingen. Gebruik bij de volgende opdracht dezelfde rubric zodat jij als docent en de leerlingen de voortgang kunnen zien. Hieronder zetten we nog een paar concrete tips op een rij om aan de slag te gaan met het maken van een rubric.

5 tips voor het maken van een goede rubric

  1. Maak een omschrijving die duidelijk maar niet te lang is
  2. Limiteer de beoordelingscriteria
  3. Beschrijf kwaliteit en niet kwantiteit
  4. Less is more: gebruik geen opsommingen in de rubric
  5. Maak een omschrijving die de ruimte geeft om creativiteit te beoordelen, maar wees niet te vaag

Rubrics in de digitale lesmethodes

In onze digitale methodes hebben we verschillende mogelijkheden aangebracht om formatief te toetsen. Je kunt in de methode zelf een rubric toevoegen en maken. Je kiest eenvoudig voor welke klassen of zelfs voor welke individuele leerlingen je een bepaalde rubric gebruikt. Daarnaast kies je of jij als docent de rubric voor de leerlingen invult of dat je de rubric door de leerlingen zelf laat invullen. Vervolgens kun je in het overzicht ook bekijken wat de voortgang hiervan is. Na het invullen van de rubric zie je welke beoordeling jij de leerling of de leerling zichzelf gaf. Ook heb je hier de mogelijkheid om feedback te geven waarom een leerling op een bepaalde manier beoordeeld is. Als een single-point rubric gebruikt is kan hier aangegeven worden waarom een leerling nog op een bepaald level zit. In de methode vind je deze functie in het dashboard onder het kopje ‘Leerlingvolgsysteem’ en dan ‘Rubrics’.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Afstandsonderwijs met BeatsNbits

“Muziekonderwijs op afstand? Ik hoorde mezelf al met 30 leerlingen en vertraging op de lijn zingen!” - Annika van Dijk (muziekdocent op het Vathorst College) Onderwijs op afstand. ‘Dat geldt toch niet voor muziek?’, was mijn eerste reactie. Ik hoorde mezelf al met 30 brugklassers en vertraging op de lijn zingen. Mijn tweede reactie: ‘Gelukkig geldt het óók voor muziek’. Inmiddels voel ik me plaatsvervangend beledigd als ik hoor dat sommige andere scholen tijdens deze periode de kunstvakken maar even laten zitten. Kunst hoort in het curriculum, ook nu, juist nu. Kunst helpt. Kijk maar naar alle creatieve filmpjes nu die op social media rondgaan of de hashtag #tussenkunstenquarantaine. Maar goed, het ontwikkelen van muzieklessen op afstand is niet makkelijk. Het muziekonderwijs bij mij op school (Vathorst College) is met name gericht op samen musiceren. Dat betekent voor nu dat we een nieuw programma moeten vormgeven. Gelukkig worden er via social media veel helpende handen uitges

Afstandsonderwijs met Tijd voor Geschiedenis

“Justin zit met een bivakmuts op voor de webcam terwijl Daniëlle een schaal kapsalon zit leeg te vorken” - Geschiedenisdocentop het Esdal College over zijn tweede week afstandsonderwijs Maandagochtend 8:30 uur. Ik zit op zolder achter mijn laptop en geniet van een stabiele wifi-verbinding op de tweede verdieping van mijn huis. Wat een verschil met vorige week! Toen zaten we met het hele gezin aan de keukentafel aan het werk voor school. Ik gaf mijn online lessen, mijn vrouw hielp dochter- en zoonlief met hun schooltaken, en probeerde ondertussen zo stil mogelijk te voorkomen dat onze dreumes slaagde in zijn vastberaden plannetje om bij papa op schoot te gaan zitten. Wie had gedacht dat de term wifi-booster zo’n verschil zou maken in mijn gezin. Ik start de les in Google Meet en mijn examenklas TL komt online. Camera’s en microfoons staan allemaal uit. Ik zie 19 zwarte schermpjes voor me… dat zouden er volgens mijn leerlingenlijst 22 moeten zijn. Terwijl ik tevreden vaststel